Agata Pietrzyk-Kaszyńska - Przestrzeń przyjazna przyrodzie. Przykłady dobrych praktyk

W publikacji przedstawiono przykłady dobrych praktyk oraz propozycje konkretnych działań, które każdy mieszkaniec, właściciel ogrodu, działki lub większego terenu może podjąć w celu utrzymania lub poprawy funkcji, jakie pełni przyroda w jego okolicy. Są to w większości rozwiązania proste, często wymagające jedynie zmiany nawyków. (mojapuszcza)

Broszura do pobrania tutaj.

Krzysztof Dudek, Leszek Jerzak, Piotr Tryjanowski - Zwierzęta konfliktowe w miastach

Miasta stają się miejscem życia wielu zwierząt. Podejmowano próby takiego zaplanowania obszarów zurbanizowanych, aby były one przyjazne dla przyrody. Jednak koszty a często też brak woli, spowodował, że wiele gatunków w sposób niekontrolowany, zasiedla osiedla i zwiększa swoją liczebność. Przyczynia się do tego przywabianie m.in. poprzez dokarmianie zwierząt przez mieszkańców. Akceptowane, a nawet oczekiwane początkowo organizmy, zaczynają być odbierane przez część mieszkańców jako konfliktowe.

Publikacja prezentuje przyczyny pojawiania się zwierząt w miastach oraz opisuje wyrządzane przez nie szkody. Wskazuje także ich pozytywny wpływ na środowisko miejskie. Jest również doskonałym źródłem informacji na temat niebezpieczeństwa introdukcji gatunków obcych, śladów obecności zwierząt (odchody, tropy, ślady żerowania), sposobów kontroli oraz informacji prawnych dotyczących ochrony, pozwoleń itp. Całość publikacji uzupełniają zdjęcia przedstawiające różne gatunki zwierząt występujące w miastach.

Publikacja stanowi praktyczny poradnik, umożliwiający zrozumienie wymagań poszczególnych gatunków oraz zawiera informacje jak można humanitarnie sterować ich liczebnością. (gdos)

Książka do pobrania w wersji elektronicznej tutaj.

Jan Gwalbert Pawlikowski - Kultura a natura

Pierwsze w historii wznowienie całości unikatowego tekstu pierwotnej edycji książki „Kultura a natura” z roku 1913 – pionierskiego w Polsce manifestu ochrony przyrody. Oprócz niego książka zawiera dwa inne ważne teksty tego autora – „Tatry parkiem narodowym” (1923) i „W obronie idei parku narodowego” (1936), a także obszerną przedmowę Remigiusza Okraski.

„Kultura a natura” była pierwszym w Polsce całościowym i tak dobitnym głosem wskazującym na konieczność ochrony dziedzictwa przyrodniczego, głosem przenikliwym, ponadczasowym i odważnym, o wiele lat wyprzedzającym „modę” na ekologię i powstanie ruchu „zielonych”. Do dziś aktualne, dalekowzroczne przesłanie, łączące ochronę przyrody z dbałością o rozwój kulturalny i wartości humanistyczne.

Jan Gwalbert Pawlikowski (1860-1939) – prawnik, ekonomista, badacz i popularyzator twórczości Juliusza Słowackiego, polityk i społecznik. Wybitny taternik, znany m.in. z pierwszego wejścia na szczyt Mnicha, działacz Towarzystwa Tatrzańskiego, autor zasad przyjętych przez europejskie organizacje alpinistyczne, piewca i obrońca kultury ludowej Podhala. Przede wszystkim jednak „duchowy ojciec” ochrony przyrody w Polsce, współautor pionierskiej ustawy o ochronie przyrody (1934 r.), współtwórca Ligi Ochrony Przyrody, propagator koncepcji Tatrzańskiego Parku Narodowego. Kawaler Orderu Polonia Restituta. (nowyobywatel)

Antonina Leńkowa - Oskalpowana ziemia

Dr Antonina Leńkowa (1917-1995) była adiunktem Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Studiowała matematykę i fizykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a po wojnie - nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1962 r. uzyskała stopień naukowy doktora nauk przyrodniczych. Od 1955 r. pracowała w Zakładzie Ochrony Przyrody PAN, pod kierunkiem prof. Władysława Szafera i prof. dra Walerego Goetla oraz ich następców, nad zagadnieniami ochrony zwierząt. Jest autorką 176 publikacji, współautorką podręcznika "Ochrona przyrody i jej zasobów, problemy i metody" i czterech encyklopedii. Za pracę społeczną i zasługi dla rozwoju ochrony przyrody w Polsce odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi i Złotą Odznaką Honorową Ligi Ochrony Przyrody. 

"Oskalpowana Ziemia" w sposób ciekawy i przystępny zaznajamia czytelnika z zagadnieniami na ogół mało i powierzchownie znanymi. Żyjemy na Ziemi w dobie wielkich osiągnięć naukowych i technicznych, ale często, nie zdając sobie z tego sprawy, przyczyniamy się do jej dewastacji. Autorka omawia przeludnienie naszego globu, pogarszanie się warunków życia w dużych skupiskach ludzi, nadmierne gromadzenie się w naszym otoczeniu szkodliwych substancji, brak wody, erozje, zmiany urodzajności gleb, niszczenie lasów, wyniszczanie zwierząt itp. Jeśli w porę nie zapobiegniemy szkodliwym skutkom ludzkiej gospodarki, może dojść na Ziemi do nieodwracalnych zmian. 

Edward Donovan

Sowy Edwarda Donovana (1768–1837) z jego dziesięciotomowego dzieła Natural History of British Birds.

Bernd Heinrich - Wieczne życie. O zwierzęcej formie śmierci

Kiedy jeden z przyjaciół Bernda Heinricha poważnie zachorował, zapytał, czy Heinrich byłby gotów wyprawić mu „zielony pogrzeb” w swojej posiadłości w lasach Maine. To był impuls, który skłonił wybitnego biologa do rozważań nad zagadnieniem fascynującym go od dawna. Czym w świecie zwierząt jest śmierć? Jak różne gatunki traktują przechodzenie na drugą stronę? Czy poznanie procesów zachodzących w naturze może przynieść człowiekowi duchowe korzyści?

Żeby odpowiedzieć na te pytania, Heinrich obserwował niesamowite zachowania istot, których ludzie na ogół nie dostrzegają, a jeśli już, to często odwracają się z obrzydzeniem. Efektem tych obserwacji jest wyjątkowa książka, w której opisał tak niezwykłe – z naszego punktu widzenia – zdarzenie jak pogrzeb myszy wyprawiony przez chrząszcze grabarze. Zbadał też sposoby porozumiewania się kruków, które są „naczelnymi grabarzami” w krainach północnych, „niezamierzoną współpracę” wilków i dużych kotów, lisów i łasic, bielików i kowalików, które pomagają jedne drugim żerować w najtrudniejszym zimowym okresie. Przyjrzał się też uważnie temu, gdzie i w jaki sposób odwieczną i doniosłą rolę padlinożerców i grabarzy odgrywają ludzie, umożliwiając tym samym nie przemianę prochu w proch, lecz przemianę życia w życie. (czarne)

Tutaj szerzej opisana historia Bernda Heinricha oraz jego ojca Gerda.

Drzewa w cyklu życia. Europejscy praktycy na rzecz arborystyki

Na naszej drodze do poznania drzew spotkaliśmy ich znawców – ludzi pełnych pasji i chęci do dzielenia się swoimi doświadczeniami i wiedzą. Zainspirowali nas oni do stworzenia koncepcji publikacji, która mówiłaby o tym, jak drzewa rozwijają się w kolejnych fazach swojego życia. Każda z nich – młoda, dojrzała i sędziwa – wymaga innego podejścia do pielęgnacji. Zwróciliśmy się do fachowców z trzech krajów, w których wypracowano skuteczne zalecenia odnoszące się do opieki nad drzewami w tych trzech fazach.

Praktyczne i efektywne metody formowania młodych drzew zostały wypracowane w Holandii (Jan-Willem de Groot). Wszechstronne wytyczne i normy dotyczące utrzymania drzew dojrzałych, na podstawie licznych badań naukowych oraz praktyki gospodarowania drzewami, powstały w Niemczech (Dirk Dujesiefken). W Wielkiej Brytanii natomiast, w wyniku długoletnich, bogatych oraz interdyscyplinarnych doświadczeń, wypracowano techniki opieki nad – choć wyjątkowo tam liczną, to jednak zagrożoną – populacją drzew sędziwych (Neville Fay, Nigel de Berker).

Kluczowym wydarzeniem w przygotowywaniu tej publikacji było seminarium, które odbyło się we wrześniu 2015 w Białowieży. Wydarzenie to zgromadziło ponad 30 uczestników z Polski, Czech, Niemiec, Holandii, Włoch, Rosji, Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii. Starali się oni pogłębić wiedzę o drzewach, ich cyklu życia, fizjologii, morfologii, a także mogli doświadczyć ich obecności w miejscu, gdzie swobodnie rosną, dojrzewają i zamierają. Książka ta jest wynikiem prawdziwie międzynarodowej współpracy, pozwalającej dzielić się doświadczeniem i praktycznymi umiejętnościami opieki nad drzewami. Znajomości, które powstały podczas naszej pracy, przekształciły się w przyjaźnie, a – jak mawia brytyjski znawca drzew i wnikliwy obserwator przyrody Ted Green – przyjaźń zawiązana pod drzewem trwa całe życie. (aleje)

Publikacja dostępna w wersji elektronicznej tutaj. 

Natura. Przyroda Warmii i Mazur

"Natura. Przyroda Warmii i Mazur” to kwartalnik wydawany przez wydawnictwo Mantis, finansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Olsztynie. Pismo ukazuje się od 2006 r i do roku 2015 wydawane było przy współpracy z Towarzystwem Miłośników Przyrody Warmii Mazur „Natura”. Od 2016. czasopismo przygotowyane jest we współpracy z Fundacją proNauka.

Kwartalnik dostępny w wersji elektronicznej tutaj. 

Peter Wohlleben - Sekretne życie drzew

W lesie dzieją się zdumiewające rzeczy. Są tam drzewa, które porozumiewają się ze sobą, drzewa, które z oddaniem troszczą się o swe potomstwo oraz pielęgnują starych i chorych sąsiadów, drzewa, które doświadczają wrażeń, mają uczucia i pamięć. Niewiarygodne? Ale prawdziwe! Leśniczy Peter Wohlleben snuje fascynujące historie o zdumiewających zdolnościach drzew. Przytacza wyniki najnowszych badań naukowych i dzieli się swoimi obserwacjami z codziennej pracy w lesie. Otwiera przed nami sekretny świat, jakiego nie znamy. (otwarte)

Drugie życie drzewa

Publikacja ta to pozycja popularno-naukowa, a więc napisana tak, aby była przystępna dla nie-specjalistów. Lektura ta pozwoli na wejście w tajniki lasu i jego poznanie od środka. Wyjaśnienia terminów specjalistycznych ułatwiają poruszanie się po treści publikacji oraz pomagają zrozumieć pojęcia również używane w mediach, tak jak „różnorodność biologiczna” czy „ekosystem”. Każdy rozdział zakończony jest zwięzłym podsumowaniem, co jest ukłonem zarówno dla tych, którzy cierpią na chroniczny brak czasu, oraz tym, którzy będą chcieli przypomnieć sobie treść danego rozdziału. Duża ilość wykresów i zdjęć przyciągnie uwagę, i wyjaśni niejedną kwestię z ekologii lasu. Książka do czytania i do przeglądania.

Zakres wiedzy jaką poprzez tę publikację chcemy przekazać czytelnikowi zawiera całość cyklu związanego z zamieraniem drzewa oraz jego rozkładem i dawaniem życia innym organizmom. Opisane są również „zaburzenia” takie jak okresowo pojawiające się masowe pojawy kornika drukarza w lasach z udziałem świerka i ich wpływ na las i różnorodność biologiczną tego ekosystemu. Pozwala to na zrozumienie tego czym jest las naturalny i dlaczego w sporze o Puszcze Białowieską naukowcy tak bardzo są przeciwni wycince lasu.

Książka „Drugie życie drzewa” wydana została przez WWF Polska w 2004, mimo upłynięcia dwunastu lat od napisania tej publikacji, jej treść jest dalej aktualna. Miłej lektury!

Publikacja dostępna w wersji elektronicznej tutaj. 

Ptaki polskich Karpat

W październiku 2016 r. OTOP wydało książkę „Ptaki polskich Karpat – stan, zagrożenia, ochrona”. Publikacja podsumowuje kilkuletnie badania prowadzone w ramach projektu „Ptaki Karpat”.

„Ptaki polskich Karpat – stan, zagrożenia, ochrona” to obszerna monografia dotycząca lęgowej awifauny polskich Karpat, będąca podsumowaniem prac prowadzonych w ramach projektu Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków „Inwentaryzacja kluczowych gatunków ptaków polskich Karpat oraz stworzenie systemu ich monitorowania i ochrony” (Ptaki Karpat). Bogaty zestaw danych zgromadzony w trakcie inwentaryzacji ptaków prowadzonej przez OTOP w latach 2011–2015 uzupełniony został informacjami dostarczonymi przez wolontariuszy oraz instytucje i organizacje zajmujące się badaniem awifauny. Pozwoliło to na opracowanie monografii prezentującej obecny stan wiedzy o ptakach polskich Karpat – regionu pełniącego w skali kraju (ale nie tylko) niezwykle istotną rolę w ochronie awifauny.

Publikacja dostępna w wersji elektronicznej tutaj. 

Léo-Paul Robert

Léo-Paul Robert (1851-1923) - malarz szwajcarski i jego rysunki ptaków z książki  "Les Oiseaux dans la Nature" (1916). Całość tutaj.

Ulisses Aldrovandi

Kilka wizerunków ptaków z ornitologicznych dzieł słynnego włoskiego przyrodnika doby renesansu - Ulissesa Aldrovandi

Godzinki Anny Bretońskiej

Godzinki Anny Bretońskiej - modlitewnik z XVI w. wykonany dla Anny Bretońskiej, oprócz kalendarza i modlitw zawiera również okazały zielnik z 337 wizerunkami roślin i zwierząt. Całość tutaj

Johann Leonhard Frisch

Johann Leonhard Frisch (1666-1743) to niemiecki językoznawca, entomolog i ornitolog. Na początku XVIII w. po przeprowadzce do Berlina zainteresował się historią naturalną, a zwłaszcza owadami i ptakami występującymi w Niemczech. Stworzył prywatną przyrodniczą kolekcję, która w krótkim czasie przyniosła mu rozgłos i stała się zalążkiem muzeum Pruskiej Akademii Nauk. Za jego sprawą powstała w Niemczech pierwsza uprawa drzew morwy mająca na celu hodowlę jedwabników. Poniżej kilka świetnych rysunków z jego obszernego ornitologicznego dzieła "Vorstellung der Vögel in Teutschland". Wszystkie ilustracje z poszczególnych tomów można zobaczyć tutaj. 

Bartłomiej Anglik (Bartholomeus Anglicus)

Bartłomiej Anglik (Bartholomeus Anglicus) (ok. 1203 - 1272) – angielski profesor teologii na Uniwersytecie w Paryżu, franciszkanin, prekursor publikacji encyklopedycznych. W 1240 roku wydał dzieło encyklopedyczne „De proprietatibus rerum” obejmujące zagadnienia z zakresu szeregu nauk: teologii, filozofii, medycyny, astronomii, chronologii, zoologii, botaniki, geografii i mineralogii. (wikipedia)

Oto kilka niezwykle klimatycznych ilustracji zwierząt z „De proprietatibus rerum”:

Jean-Marie Pelt - Najpiękniejsza historia roślin

Chociaż niełatwo to sobie uzmysłowić, do naszych dalekich przodków należały właśnie rośliny. Organizmy żywe podzieliły się na dwa uzależnione od siebie światy: zwierzęta i rośliny zielone. Historia tej unikatowej
w skali wszechświata ewolucji stanowi treść niniejszej książki.

Trzej wybitni uczeni w dziedzinie botaniki, agronomii i historii naturalnej przedstawiają dzieje kolonizacji naszej planety przez rośliny. Życie roślinne, które zaczęło się w pierwotnym oceanie, wkrótce wyruszyło na podbój stałego lądu, by w jeszcze późniejszych czasach paść ofiarą dominacji człowieka. (cyklady)

Pierre Belon

Pierre Belon (1517-1564) – francuski przyrodnik i lekarz, autor wydanej w 1555 roku pierwszej książki o ornitologii. Poniżej kilka uroczych ilustracji z tego wydawnictwa autorstwa Pierre'a Gourdelle. Całość do przeczytania w oryginale i obejrzenia tutaj.