Złotorost ścienny

Pięknie i energetycznie ubarwiony porost Złotorost ścienny (Xanthoria parietina) należy do porostów nitrofilnych, czyli ''lubiących azot'' i woli miejsca o stosunkowo dużym stężeniu tego pierwiastka. Posiada dużą listkowatą plechę, zwykle rozetkowatą, osiągającą nawet do kilkunastu centymetrów średnicy, dość luźno przylegającą do podłoża, na górnej powierzchni gładką lub pomarszczoną, zawsze z owocnikami, bez soraliów i izidiów (organy rozmnażania wegetatywnego). Występuje na korze drzew liściastych, rzadko iglastych, na skałach, betonie oraz na murszejącym drewnie, w miejscach otwartych, ale także w widnych lasach. Pospolity w całej Polsce, często rosnący masowo.

Selatosomus cruciatus

Kwietniowe spotkanie z ciekawie ubarwionym chrząszczem Selatosomus cruciatus z rodziny sprężykowatych (Elateridae), który z tego co wiem, niestety  nie doczekał się dotychczas nazwy w języku polskim.

Sprężyki charakteryzują się specjalną budową przedpiersia i śródpiersia, sprawiającą, że przewrócone na grzbiet mogą bardzo wysoko podskoczyć. Ich larwy, zwane drutowcami, mogą wyrządzać poważne szkody w uprawach. W Polsce występuje ok. 100 gatunków z tej rodziny.

Zawilec żółty

 

Zawilec żółty jest równie piękny, ale dużo rzadszy niż pojawiający się w tym samym okresie, wręcz całymi łanami zawilec gajowy.

Łacińska nazwa tej rośliny Anemone pochodzi od greckiego słowa anemos - oznaczającego wiatr, wierzono bowiem, że swoje płatki rozchyla tylko przy wietrznej pogodzie.

Ciekawym przystosowaniem do rozwoju wczesną wiosną, gdy ziemia jest często zmrożona i twarda, jest ochrona jaką młodym blaszkom liściowym zawilca zapewniają ich własne ogonki. Ogonki te zginają się bowiem i sztywnym "kolankiem" przeciskają się przez ziemię ciągnąc za sobą zwiniętą, delikatną blaszkę. Kwiaty zawilca nie posiadają miodników, natomiast ze względu na dużą produkcję pyłku kwiatowego są ważnym źródłem pokarmu dla owadów.

Tarczownica bruzdkowana

 

Bardzo wysoka wrażliwość porostów na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, zwłaszcza dwutlenkiem siarki, powoduje, że porosty (szczególnie porastające drewno) często wykorzystywane są jako wskaźniki czystości powietrza. Do oceny skażenia powietrza używa się tzw. skale porostowe, opracowane na podstawie występowania różnych gatunków porostów, różniących się między sobą wrażliwością na stężenie SO₂.

Tarczownica bruzdkowana (Parmelia sulcata) jest porostem często spotykanym na terenie Polski, rośnie na korze drzew, martwym drewnie oraz skałach bezwapiennych. Wykształca listkowatą, niebieskawoszarą plechę, najczęściej w kształcie rozetki lub rosnącą nieregularnie. Głęboko wcinane odcinki stykają się brzegami lub nieco zachodzą na siebie. Na powierzchni plechy widać charakterystyczne szczeliny w postaci białych linii tworzących siateczkę, są to pseudocyfelle pełniące funkcje przewietrzające. Obecne są także wydłużone lub koliste soralia (organy rozmnażania wegetatywnego). Na dolnej stronie plechy liczne, czarne chwytniki.

Miodunka ćma

Nazwa naukowa tej miodunki (Pulmonaria obscura) pochodzi od łacińskiego pulmos = płuca i obscura = ciemna, gdyż używana była co najmniej od XII w. jako lekarstwo na choroby płuc, a jej liście nie mają zwykle jasnych plam, które występują na liściach innych, pokrewnych gatunków miodunek. Nazwa polska - miodunka ćma, pochodzi od tego, iz roślina ta ma delikatny zapach miodu i ćme, czyli ciemnozielone liście pozbawione jasnych plam.

Korona kwiatowa miodunki jest najpierw różowa, a później czerwono fioletowa. Kwiaty, podobnie jak u pierwiosnka, wykazują różnosłupkowość, która zapobiega samopylności. Część roślin ma kwiaty ze słupkami osadzonymi wysoko i pylnikami znacznie od nich niższymi, a pozostałe mają słupki niskie i pylniki osadzone wysoko. Słodki nektar zalegający na dnie rurek kwiatowych miodunek jest niedostępny dla pszczół, stąd zapylenia dokonują trzmiele i dzienne motyle. Interesujące jest to, że przy samozapyleniu i zapyleniu pyłkiem z kwiatów mających słupki o podobnej wysokości miodunka nie zawiązuje owoców.

Złoć żółta

Złoć żółta jest rośliną niepozorną, a ponieważ z zewnątrz kwiaty są zielone, zamknięte wyglądają jak pąki i przez to stają się jeszcze trudniejsze do wypatrzenia, zwłaszcza podczas deszczowej pogody. 

Nazwa rodzajowa Gagea pochodzi od nazwiska angielskiego botanika amatora Sir Thomasa Gage żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku.

Biedronka siedmiokropka

 

Jak każde stworzenie, również siedmiokropka ma swoich wrogów – ptaki oraz chroniące mszyce mrówki. Biedronka jednak smacznym posiłkiem nie będzie – w jej ciele pływa trująca hemolimfa (odpowiednik krwi u owadów). Ale na co się przyda ta hemolimfa, skoro ptak o truciźnie się dowie dopiero z biedronką w żołądku? Dlatego te małe kolorowe chrząszcze ostrzegają jeszcze przed zjedzeniem; w okolicach odnóży, wydalają część hemolimfy na zewnątrz ciała. Taktyka dość skuteczna.

Rusałka pawik

 

Pospolity, ale za każdym razem zachwycający swoimi barwami, szczególnie wczesną wiosną.

Najbardziej spektakularna różnica między efektownością ubarwienia obu stron skrzydeł występuje chyba u Rusałki pawika. Spód jest niemal zupełnie czarny podczas gdy na wierzchu wymalowane są cztery wielkie kolorowe oczy. Gdy zbliżymy się do motyla odpoczywającego lub spijającego nektar może się zdarzyć, że zanim odleci poruszy on szybko kilkukrotnie skrzydłami. Nagłe pokazanie niezwykłego rysunku przez rusałkę pawika może spowodować przynajmniej chwilowe zawahanie napastnika, co pozwoli motylowi na ucieczkę. Zbadano, że małe lub niedoświadczone ptaki rzeczywiście reagują na taki pokaz odwrotem. Duże oczy sugerują, że ma się do czynienie ze znacznych rozmiarów zwierzęciem być może niebezpiecznym dla małego myśliwego.

Pszczolinka piaskowa

 

Pszczolinki (Andreninae) zbierają z kwiatów pyłek, który przenoszą do gniazda na długich i gęstych włoskach porastających uda trzeciej pary nóg. Gniazda, w postaci norek wygrzebanych w ziemi przez samice, zakończone są komorami lęgowymi. Pszczolinki to pszczoły samotne – nie tworzą dużych społeczeństw, jak pszczoła miodna, czy trzmiele. Każda samica sama buduje gniazdo i zaopatruje je w pokarm, po czym składa jaja. Na tym kończy się jej troska o przyszłe potomstwo. Po wykonaniu tego zadania dorosłe pszczoły giną. Z jaj wkrótce wylęgają się larwy, które zjadają cały zapas pokarmu, rosną kilkakrotnie liniejąc, po czym przepoczwarzają się w postacie dorosłe.

Bujanka większa

 

Bujanki (Bombylius) można spotkać w parkach, ogrodach i na brzegach lasów. Należą do muchówek, choć za sprawą gęstego owłosienia wyglądem przypominają trzmiele. Zawisają w locie nad kwiatami i spijają nektar, posługując się długim ryjkiem, który w spoczynku pozostaje wyprostowany jak kolibrzy dziób. Larwy są pasożytami owadów; nasz największy gatunek, bujanka większa (Bombylius major), osiągająca długość 12 mm, rozwija się w gniazdach samotnych błonkówek, najczęściej pszczolinek.

Lepiężnik różowy

 

Lepiężnik różowy należy do rodziny astrowatych. Zazwyczaj występuje nad rzekami i potokami, porastając ich brzegi charakterystycznymi, dużymi liśćmi. Są one podobne do liści łopianu; swym kształtem przypominają też parasol. Zresztą, łacińska nazwa lepiężnika: petasites pochodzi od greckiego słowa: petasos, znaczącego "parasol".

Krosno k. Ornety - kościół Nawiedzenia NMP

Kościół wzorowany na świątyni w Świętej Lipce

Kult maryjny w Krośnie związany był ze znalezieniem w końcu XIV w. w rzece figurki Matki Bożej. Budowę zespołu odpustowego rozpoczęto w 1709 r., a fundatorem był biskup Teodor Potocki. Zmieniono nawet koryto rzeki, aby ołtarz główny postawić dokładnie w miejscu znalezienia figurki. Prace wykończeniowe trwały do 1759 r. 

Kościół otoczony jest krużgankami z czterema narożnymi kaplicami oraz budynkiem dla księży. 

We wnętrzu zachował się ołtarz główny z 1724 r., z kopią cudownej figurki MB (oryginał zaginął w 1945 r.), ambona późnobarokowa z 1725 r. ze srebrnymi elementami wystroju i chór muzyczny z 1729 r. z dekoracją rzeźbiarską. 

Śnieżyczka przebiśnieg

Kwiaty przebiśniegów mają ciekawą cechę - potrafią wykonywać ruchy, a dokładniej - otwierać się i zamykać w zależności od temperatury. Zjawisko to nazywa się termonastią i ma znaczenie w procesie zapylania - otwarte w słońcu kwiaty mają największą szansę na zapylenie. Mechanizm tych ruchów polega na szybszym wzroście listków okwiatu po wewnętrznej stronie, co powoduje ich rozchylenie się. Przy niższych temperaturach szybciej rośnie zewnętrzna część listków i kwiat się stula. Gdy kwiat przestaje rosnąć - oczywiście traci zdolność wykonywania ruchów.

Podbiał pospolity

 

Łacińska nazwa podbiału oznacza dosłownie „rozpędzacz kaszlu”. 

Młode listki podbiału wraz z łodyżkami, zbierane w miesiącach maj - sierpień są jadalne. Świeże listki zawierają dużo witaminy C, a także mają właściwości czyszczące krew, stąd też bardzo wskazane jest używanie ich na surowo - dodawanie do surówek, sałatek. Po zblanszowaniu można przyrządzać je jak szpinak, łączyć w zupach, sosach i sałatkach z innymi ''chwastami''. Niezwykle smaczne i chrupkie są młode liście smażone w cieście w dużej ilości tłuszczu.

Przylaszczka pospolita

 

Pierwsze przylaszczki w tym roku, napotkane 25 marca w Lesie Miejskim w Olsztynie.

Nasiona przylaszczki opatrzone są mięsistą warstwą tłuszczu bogatą w białko,  zwaną ciałkiem mrówczym. Przez to są skrzętnie przenoszone do mrowiska jako pokarm, a że mrówki często gubią  je po drodze, przyczyniają  się  w ten sposób do rozsiewania tych pięknych roślin.